W nocy z 29 na 30 listopada 1830 roku wybuchło polskie powstanie narodowe przeciwko Rosji, które swoim zasięgiem objęło Królestwo Polskie, Litwę, Żmudź oraz Wołyń.
Po jego klęsce powstańcy nie mogąc powrócić w swoje rodzinne strony znaleźli  nowy dom w Galicji, masowo przekraczając granicę zaboru. Wpłynęło to istotnie na umocnienie świadomości narodowej wśród miejscowej ludności. Niektórzy z nich związali swoje dalsze życie i losy z Łańcutem.
Jednym z nich był Piotr Żardecki ( 1803-1881) podoficer 4 pułku ułanów wojsk polskich generała Józefa Dwernickiego, który walczył w bitwie pod Stoczkiem i Boremlem a po upadku powstania 27 IV 1831 roku  wraz z całym korpusem przedostał się do Galicji. Był aktywnym członkiem Stowarzyszenia Ludu Polskiego, a po wykryciu spisku w 1839  przez wiele lat więziony w twierdzy we Lwowie.
Inna z mogił na łańcuckim cmentarzu upamiętnia  powstańca Franciszka Peszko ( 1805-1883), jedynego łańcucianina wymienionego w publikacji Cmentarzyska, Groby Naszych Bohaterów 1794-1864.
Nieopodal pomnika łańcuckich księży znajduje się mogiła  Jana Nepomucena Deszkiewicza Kundzicza  (1796-1869) powstańca z Litwy,  który przeżył  rzez Oszmiany- miasteczka, które w 1795 roku znalazło się pod zaborem rosyjskim. Około 1830 roku pełnił funkcję miejscowego proboszcza i dziekana.
15 kwietnia 1831 wojska rosyjskie  spaliły Oszmianę i dokonały rzezi na jego  mieszkańcach, podczas której zamordowano 500 osób- kobiety,  dzieci i jednego z  kapłanów. Po zakończeniu walk powstańczych Jan Nepomucen Deszkiewicz Kundzicz  przedostał się  do Galicji gdzie szukał schronienia przed represjami, jako osoba świecka osiadł w Łańcucie i został zatrudniony w 1833 roku przez Alfreda Potockiego I ordynata na stanowisku bibliotekarza oraz nauczyciela języka polskiego zamkowych dzieci.
Brał udział w życiu towarzyskim zamku, zajmował się działalnością społeczno-oświatową w Łańcucie, gdzie rozpoczął ożywioną działalność pisarską, zwłaszcza w dziedzinie gramatyki polskiej, która stała się jego pasją, wiele na jej temat publikował: Rozprawy o języku polskim i jego gramatykach Lwów 1843, Gramatyka Języka Polskiego Rzeszów 1846.
Stanisław Janik ( 1799/1800- ? ) podoficer artylerii, do służby wojskowej wstąpił w 1819  i został kanonierem klasy II w kampanii 3 artylerii lekkiej pieszej. Pełniąc służbę awansował na kanoniera klasy I , bombardiera i podoficera klasy IV. Walczył w bitwie pod Grochowem, Wawrem, Dębnem Wielkim, Kuflewem i Mińskiem Mazowieckim. Za spektakularną operację odwrotową sił polskich  w wojnie polsko – ruskiej 1830-1831 został uhonorowany dyplomem za zasługi dla ojczyzny  przyznanym decyzją połączonych Izb  Senatorskiej i  Poselskiej oraz awansował na podoficera klasy III, otrzymując Srebrny Krzyż Virtuti Militari.

Bożena  Lauzer
Przewodnicząca OZ NSZZ Soliadrność
przy Muzeum-Zamek w Łańcucie