Upamiętnienie pomordowanych

Upamiętnienie pomordowanych

Zachęcamy do udziału w konkursie poezji patriotycznej „Upamiętnienie pomordowanych osób w czasie pacyfikacji osiedla Staroniwa k. Rzeszowa przez Niemców w dniu 1 czerwca 1943 r.”

Konkurs jest wydarzeniem jednorazowym, organizowanym przez  parafię św. Judy Tadeusza w Rzeszowie w ramach obchodów 80. rocznicy pacyfikacji Osiedla Staroniwa przez Niemców.

Termin nadsyłania wierszy: od 1 lipca do 15 września 2023 r. w formie elektronicznej na adres e-mail: parafiajudatadeusz@o2.pl lub listowej na adres: Parafia rzym.-kat. św. Judy Tadeusza w Rzeszowie, ul. Wita Stwosza 31. W temacie e-maila lub na kopercie proszę wpisać „Konkurs poezji patriotycznej”.

Kryteria i zasady zgłoszenia:

Staroniwa 1943r.

W nocy z 31 maja na 1 czerwca 1943 r. pięcioosobowy zespół Kedywu (Kierownictwo Dywersji) pod dowództwem ppor. Mariana Szuby ps. „Brzozowski” przeprowadziło tzw. akcję zastrzeżoną. Dokładnie o godz. 0.15 za pomocą 3 kb zespół ten ostrzelał 3 transformatory. Łącznie oddano 34 strzały. Spośród użytych 6 naboi przeciwpancernych dwa okazały się niewypałami.  Po zrealizowaniu zadania żołnierze AK wycofali się lasami w kierunku Czudca. Tak zrelacjonował te działania w meldunku do swojego przełożonego por. Zenona Soboty ps. „Korczaka” bezpośrednio dowodzący akcją „Brzozowski”. Celem tej akcji była kilkugodzinna przerwa w dostawie prądu do fabryki silników lotniczych (Flugmotorenwerke Reischof GmbH). Akcja zastrzeżona czyli wykonana i zaplanowana bezpośrednio przez Kedyw najczęściej na szczeblu Okręgu. W tym wypadku plany powstały na poziomie Okręgu w Krakowie. Zresztą planowano także  podobne akcje w Krośnie i Sanoku. Jednakże niezwykle krwawy i brutalny odwet niemiecki zszokował wszystkich. W związku ze zbrodnią popełnioną przez Niemców na Staroniwie Armia Krajowa odwołała pozostałe akcje, a dowodzący rzeszowskim ośrodkiem Kedywu ks. Florian Szawan ps. „Szalewski (bardzo często rezydujący m.in. w Dobrzechowie k. Strzyżowa) zrezygnował ze stanowiska. Ze względu na to, że akcję tę prowadził właśnie Kedyw tzw. terenówka a więc placówki, obwody i inspektor (a nawet dowództwo Podokręgu AK Rzeszów będącego wówczas w organizacji) nie wiedzieli o planach jej przeprowadzenia. Dopiero później przeprowadzono reorganizację działań dywersyjnych. Zatem nie wiedział o niej także inspektor rzeszowski Łukasz Ciepliński.

Reakcja Niemców zaskoczyła wszystkich. Zebrali oni błyskawicznie duże siły w tym Gestapo, Schutzpolizei, żandarmerię (szacunkowo znacznie ponad 100 osób) i otoczono Staroniwę. Najpierw zginęło 12 wartowników wiejskiej straży nocnej.  Rozstrzelano  Ich strzałami w tył głowy. Po nich kolejno oprawcy wdzierali się do domów i wyciągali mężczyzn. Następnie rozkazano ofiarom wykopać dół, który miał być grobem. Zamordowano łącznie 44 osoby, a najmłodsza z ofiar miała tylko 16 lat. Warto podkreślić, że przez długi czas przekazywano wersję, że akcję tę przeprowadzili komuniści. Dziś wiemy ( m.in. z ustaleń prof. Grzegorza Ostasza) jaka była prawda. Okrutna zbrodnia popełniona przez Niemców nie spowodowała utraty woli walki o niepodległość – przeciwnie akcji wykonanych przez Armię Krajową było coraz więcej. Mieszkańcy Staroniwy oraz krewni ofiar pamiętają i zawsze będą pamiętać o 44 bohaterach zamordowanych w odwecie za akcję na transformatory. Należy się Im za to szacunek i wdzięczność gdyż wiele wycierpieli owego czerwcowego dnia 1943 r. jak i później po stracie bliskich.

dr Piotr Szopa

1 czerwca 2023 r. w Rzeszowie odbyły się uroczystości upamiętniające krwawe wydarzenia sprzed 80 lat na Staroniwie. Roman Jakim Przewodniczący ZR  i Marian Irzyk wraz z pocztem sztandarowym w składzie: Marek Hojło, Joanna Stopyra i Sylwia Wiech wzięli udział w obchodach rocznicy pacyfikacji Staroniwy, by uczcić pamięć rozstrzelanych Polaków.